مقدمه؛ ضرورت آگاهی از اصطلاحات گمرکی
تجّار و بازرگانانی که به واردات و صادرات یا دیگر معاملات اقتصادی بین المللی می پردازند، نیاز به آشنایی با اصطلاحات گمرکی دارند. آشنایی با اصطلاحات گمرکی موجب سهولت هر چه بیشتر انجام معاملات بازرگانی می گردد. چرا که آشنایی با اصطلاحات گمرکی از یک سو باعث می شود بازرگانان راحت تر با یکدیگر ارتباط داشته باشند. و از سوی دیگر موجب اطّلاع بازرگانان در مورد قوانین و مقررات گمرکی خواهد شد. اصطلاحات گمرکی تخصصی در عرف تجار بین المللی ریشه ها و کاربردهای بسیاری دارد. در نتیجه اگر بخواهید به یک بازرگان موفق در عرصه بین الملل تبدیل شوید باید با این اصطلاحات گمرکی آشنایی داشته باشید. در ادامه برخی اصطلاحات گمرکی رایج در عرف تجار بین المللی تعریف خواهد شد. بسیاری از آن ها مبنای قانونی دارند و یا حاصل یک سنت مبادلاتی هستند.
گمرک؛ Custom به معنای سازمانی دولتی است که مسئولیت اجرای قوانین گمرکی و وصول عوارض و حقوق را بر عهده دارد. گمرک همچنین مسئول اجرای سایر قوانین و مقررات مرتبط با ورود، صدور، جا به جایی یا انبار کردن کالا می باشد.
ارزش گمرکی؛ Customs value میزان ارزش کالای وارد شده در هر کشور را ارزش گمرکی گویند.
اسناد مثبته گمرکی؛ Positive customs documents به طور کلی به اسنادی، اسناد مثبته گمرکی می گویند که موید ورود کالا به کشور به ترتیب مجاز، و همراه با انجام تشریفات خاص گمرکی در مورد آن ها است.
کالا یا محموله؛ Cargo shipment به کلیه محمولات و کالاهایی اطلاق می گردد در سیستم حمل و نقل بین المللی جا به جا می شوند.
اظهارنامه گمرکی؛ Custom declaration اظهار اطلاعات یا جزئیات مورد نیاز گمرک به شکلی که مورد تجویز یا قبول گمرک باشد.
اصطلاحات معروف بازرگانی بین المللی
ترخیص گمرکی؛ Custom Clearance عبارت از تشریفات اجرایی خاصی است که اجازه می دهد کالا جهت مصرف داخلی به کشور وارد شود. صادر گردد و یا موضوع رویه های گمرکی دیگری واقع گردد.
درب خروجی گمرک؛ Customs Exit Door درب خروجی گمرک پروانه گمرکی و دیگر اسناد را مورد بررسی نهایی قرار داده در صورت عدم نیاز به بازرسی مجدد کالا مجوز بارگیری را صادر می کند.
بارنامه؛ Bill of lading بارنامه به عنوان قرارداد حمل و رسید کالا نیز شناخته می شود. در واقع بارنامه سند حمل و نقل و مالکیت کالا است.
بارگیری؛ Loading به جابه جایی کالا و قراردادن آن بر روی وسیله نقلیه برای حمل و نقل بارگیری می گویند.
پروانه صادراتی؛ Export Permission یکی از اسنادی که به وسیله گمرک صادر می شود پروانه صادراتی است. صدور این سند به معنای آن است که عملیات ارزیابی پایان یافته مالک کالا با گمرک تسویه حساب نموده و می تواند مقدمات خروج کالای خود را از گمرک فراهم آورد.
صادرکننده؛ Exporter به هر شخص حقیقی یا حقوقی که کارت بازرگانی داشته یا دارای مجوز از وزارت مربوطه باشد چنانچه اقدام به صادر کردن کالا کند، صادر کننده نامیده می شود.
کالای ضبط شده در گمرک؛ Custom Seized Goods اگر کالا غیر مجاز یا ممنوع الورود بوده و با نام و مشخصات صحیح اظهار شده باشد. گمرک فرصت سه ماهه ای برای صاحب کالا تعیین می کند تا کالا را از کشور بازگرداند. چنانچه در این مدت صاحب کالا اقدام ننماید، کالا اصطلاحاً در گمرک ضبط می شود. در صورتی که صاحب کالا در این مورد اعتراضی داشته باشد ظرف دو ماه می تواند در دادگاه شهرستان طرح شکایت کند. در غیر این صورت کالا به مالکیت دولت در می آید.
اصطلاحات گمرکی مهم
هزینه های گمرکی؛ Customs costs وجوهی که میزان و نحوه وصول آن ها توسط هیات وزیران تعیین می گردد. این وجوه معمولاً در قبال انجام عملیاتی از قبیل باربری، تخلیه، آزمایش، انبارداری، خدمات فوق العاده، بدرقه کالا و … توسط گمرک وصول می شود.
نظارت گمرکی؛ Custom supervision یعنی نظارت برای تضمین اعمال قوانین و مقرراتی که مسئولیت اجرای آن ها با گمرک است.
کنوانسیون نایروبی؛ Nairobi Convention منظور کنوانسیون بین المللی همکاری اداری نایروبی است. هدف از این کنوانسیون پیشگیری از تجسس و مجازات تخلفات گمرکی ذکر شده است.
پروانه تردّد؛ Permit Traffic این پروانه را سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای صادر می کند. مطابق با قانون تردّد وسایط نقلیه خارجی در قلمرو جمهوری اسلامی ایران در پروانه تردّد موضوعاتی که در ادامه می آید در مورد وسایط نقلیه خارجی درج می شود: مشخصات عملیات حمل و نقل و وسایل نقلیه خارجی از قبیل اسم مرز ورودی و خروجی، مسافت و مسیر تردد. به علاوه زمان سفر و مدت زمان مجاز رانندگی هر راننده و … . تردّد وسایط نقلیه خارجی بدون همراه داشتن پروانه تردّد، در قلمرو کشور ممنوع است.
حمل یکسره؛ Through Transport حمل یکسره به این معنی است که محموله کالای گمرک نشده بدون این که از وسایط حمل و نقل تخلیه شود، از مرز ورودی تا گمرک مقصد بارنامه حمل، در داخل کشور انتقال یابد. تشریفات مربوط به حمل یکسره غیر قطعی است.
اصطلاحات در مورد محموله های تجاری
کد کالا؛ HS Code (Harmonized system code) این سیستم کدگذاری بین المللی برای کالا از اهمیت زیادی برخوردار است. کد کالا در واقع یک عدد هشت رقمی است. این کد بر روی کالا قرار می گیرد و اطلاعاتی اجمالی از آن را در بر دارد. این سیستم کدگذاری برای ترخیص کالای صادراتی و وارداتی اهمیت فراوانی دارد. این سیستم کمک می کند تا کشور ها بتوانند کالاهای وارداتی و صادراتی را به نحو مناسبی کنترل کنند. با استفاده از این سیستم ها حقوق ورودی گمرکی به درستی اخذ می شود. همچنین به آمار و اطلاعات، اعتبار بیشتری افزوده خواهد شد.
کالای خشک(معمولی)؛ Dry Cargo به محمولاتی گفته می شود که گاز یا مایع نیستند. همچنین نگهداری آن ها نیاز به وجود دما یا شرایط ویژه ای نیست.
کالای خطرناک؛ Dangerous Goods به محموله هایی گفته می شد که چنانچه در شرایط ویژه ای بارگیری، حمل و نگهداری نشوند ممکن است برای انسان یا طبیعت بسیار آسیب زا باشد.
نگاهی به مهمترین اصطلاحات گمرکی
انجمن های سراسری حمل و نقل؛ International Transport Companies Association of Iran این تجمع صنفی با نام سندیکا کار خود را آغاز کرد. در سال 1352 به عضویت سازمان فیاتا پذیرفته شد. به موجب قانون جدید تشکل های صنفی مصوب سال 1374 نام سندیکا به انجمن سراسری شرکت های حمل و نقل بین المللی ایران تغییر کرد. این تجمع فعالیت هایی مانند صدور و کنترل مجوز تردّد را انجام می دهد.
بیمه نامه؛ Insurance Policy سندی است که برای پوشش خطراتی که مورد نظر است به درخواست بیمه گذار و توسط شرکت بیمه در برابر دریافت حق بیمه صادر می شود. در بیمه نامه باربری این موارد قید می گردد: پوشش بیمه ای برابر با آنچه در اعتبار پیش بینی شده است. شرح کالا، مختصات کالای بیمه شده، ارزش کالا مطابق با اسناد و بیمه نامه های همزمان یا پیش از تاریخ حمل.
مسئول حمل و نقل؛ Forwarder شرکتی است که با مشتری قرارداد حمل و نقل سراسری منعقد می کند. شرکت های حمل و نقل یا فورواردر معمولاً طرف مستقیم قرارداد حمل و نقل با مشتری خود قرار می گیرند.
- امور گمرکی از موضوعات حقوقی تخصصی و پراهمیت برای بازرگانان و تجار بین المللی است. دفتر حقوقی بهرام کنعانی، مشاور امور گمرکی ارائه دهنده خدمات حقوقی در گمرک است.